Amerika’daki en popüler spor olan Amerikan futbolu ülkemizde pek popüler değil. Bence bunun en temel sebebi oyunun nasıl oynandığının ve kurallarının bilinmemesi. Oyunun temel kurallarını ve nasıl oynandığını öğrendikten sonra NFL maçlarını büyük bir heyecanla izleyeceğinizi düşünüyorum. Şimdi detaylı bir şekilde yeni başlayanlar için Amerikan futbolunun nasıl oynandığını ve NFL oyun kurallarını anlatmaya çalışacağım. NFL terimlerini daha sonra detaylı olarak anlatmaya çalışırım.
Amerikan Futbolu Oyun Alanı
Önce oyun alanından bahsetmek istiyorum. Sarı çizgi ile sideline‘ı, kırmızı çizgiyle goal line‘ı, ve mavi alanla da end zone‘u gösterdim. En soldaki ve en sağdaki beyaz çizgi ise end line olarak adlandırılıyor.
2 goal line arasındaki mesafe 100 yard, bu mesafe 10’ar yardlık çizgilerle bölünmüş durumda. End zone bölgeleri ile beraber sahanın uzunluğu 120 yarddır. Sahanın ortasında 50 yazıyor; bu, goal line’a olan uzaklığı gösteriyor. Diğer sayılar da ok yönüne göre goal line’a (touchdown’a) kaç yard kaldığını gösteriyor. End zone’a touchdown bölgesi de diyebiliriz. Bu arada 1 yard 91,44 cm. End zone’un eni 10 yard, boyu ise 53,33 yarddır. Kale (goal post) de end line üzerindedir.
Oyun alanını genel olarak gördük. Şimdi oyunun nasıl oynandığına bakalım.
Amerikan Futbolunun Genel Oyun Kuralları
Takımlar, Süre ve Oyuna Başlama
Oyun 11 kişilik 2 takım arasında oynanıyor. Her takım 53 oyuncudan oluşuyor ve kendi içinde savunma (19 kişi), hücum (19 kişi) ve özel takım (15 kişi) olmak üzere 3 takıma sahip. 15’er dakikalık 4 periyot üzerinden oynanan oyunda amaç daha fazla sayıyı almaktır. 1. ve 3. periyottan sonra 2’şer dakikalık ve 2. periyottan sonra (devre arasında) da 12 dakikalık toplam 3 ara olur. 1. ve 3. çeyrekten sonra oyun kaldığı yerden devam eder ama devre arasından sonra yeniden başlama vuruşu yapılır. Topa sahip olan takım hücum takımıyla sahada bulunur, diğer takım ise savunma takımıyla onları durdurmaya çalışır. Top oyunda değilken süre durur.
Kickoff denilen 30 yard çizgisinden yapılan başlama vuruşu ile oyun başlar ve top rakip sahaya atılır. Oyuncular topu tutup hücuma kalkabileceği gibi olduğu yerde durarak başlangıç noktasını da belirleyebilir. Eğer oyuncu topu kendi end zone’unda tuttuysa ileriye koşabilir ya da dizini yere değdirerek (touchback) oyunu durdurur ve 20 yard çizgisinden oyunu başlatır.
Oyunda amaç sayı yapmaktır. Hücum takımı, topu rakip takımın end zone bölgesine götürerek touchdown yaparsa veya topa ayak ile vurarak kaleden geçirirse (field goal) sayı yapar. Savunma takımı ise hücum takımının end zone bölgesinde topa hakim olan oyuncuyu düşürürse (safety) sayı yapabilir. Sadece 3 tane direkt sayı yapma seçeneği vardır. Bunların dışında touchdown yapan takımın 2 seçenekli 1 tane daha sayı yapma şansı olur. Onların detayını aşağıda anlattım. Şimdi hücuma bakalım.
Hücum Kuralları
Topu ileriye taşımanın 2 yolu vardır. Takımlar pas oyunu ile veya koşu oyunu ile topu ileriye taşıyabilirler.
Koşu oyununda hücum oyuncusu topu düşürmeden koşar ve rakip oyuncular onu düşürene kadar atağa devam eder, bu esnada hücumdaki takımın diğer oyuncuları arkadaşlarına yol açmak ve koşusunu kolaylaştırmak için savunma oyuncularını engellemeye çalışır. Oyun kurucu (quarterback) koşu yapacak oyuncuya pas verebileceği gibi kendisi de koşu yapabilir.
Pas oyununda ise oyun kurucu topu arkadaşına fırlatır ve hücum oyuncusu topu tutmaya çalışır. Top hiç yere değmeden gelmelidir ve topu tutan oyuncunun da topu yere değdirmemesi gerekir. Oyuncu topu tuttuktan sonra koşusuna devam edebilir. Savunma oyuncuları bu esnada pas arasına girip topu havada yakayabilirse hücumun yönü değişir. Interception denilen bu durumda topu yakalayan savunma oyuncusu hücum edebilir ve oyun devam eder. Pas oyununda topu tutan oyuncunun topa hakim olduğu herhangi bir anda 2 ayağının da yerde ve oyun alanının içinde olması gerekmektedir.
Savunma oyuncuları top ile koşan oyuncuyu düşürerek veya sahanın dışına iterek hücum denemesini sonlandırabilir. Tabii ki bu müdahelenin de belli sınırları var. Topu taşıyan oyuncu yere düşerse hücum denemesi sonlanır. Oyuncu top ile beraber koşarken atak sonlanmadan, yani yere düşmeden topu düşürürse oyun devam eder ve topa sahip olan takım hücum hakkını alır.
Hücumdaki takım touchdown yapmak için end zone’a doğru ilerlemek ister, savunma takımı da rakibini durdurmayı ve end zone bölgesine yaklaştırmamayı amaçlar. Hücum takımı, hücuma devam etmek için 4 denemede 10 yard gitmek zorundadır. Maçlardaki çizgiler bu mesafeyi gösterir. Eğer 4 denemede 10 yardlık mesafeyi kat edebilirlerse first down yapmış olur ve yeni bir 4 hak daha kazanırlar, daha sonra yine en az 10 yard gidebilirse bir 4 hak daha kazanabilirler. Bu noktada 3. ve 4. denemeler çok önemlidir ve bu denemeler zaman zaman oyunun en kritik anları olur. Maç izlerken 4th & 2 gibi ifadeler görürsünüz. Bu hücum takımının 4. denemesi olduğunu ve en az 2 yard gitmek zorunda olduğunu gösterir.
Bir başka örneği ise aşağıdaki fotoğraf ile açıklayayım; 3rd & 4 ifadesi 3. haklarını deneyeceklerini ve 4 yard gitmeleri gerektiğini gösterir. Denver Broncos hücüm ediyor, top mavi çizgide ve 3. haklarını kullanıyorlar turuncu çizgi de 4 yard uzakta.
Hücum takımı kendi end zone bölgesine yakınsa ve 3 denemede 10 yard gidemedilerse 4. haklarında topu rakip sahaya vurabilir veya risk alıp 4. hakkını da deneyebilir. Eğer 4. hakkında 10 yardı tamamlayamazlarsa hücum o noktadan karşı tarafa geçer, ki bu da sayı yeme tehlikesini doğurur. Yine 3. haklarında touchdown yapamamışlarsa ve end zone bölgesine yakın pozisyondalarsa risk almayıp 3 sayı değerindeki field goal’u da deneyebilirler. Maçın gidişatına ve skora göre 4. haklarında 10 yardı tamamlamayı ya da goal line’ı geçmeyi deneyebilirler. Eğer 4. haklarında hücumu tamamlayamazlarsa sayı alamazlar ve top o noktada rakibe geçer. O yüzden 4. denemenin kararı çok önemlidir ve kritiktir. Genelde takımlar kendi end zone bölgesine yakınsa ve 4. hakları gelmişse topu rakip sahaya atarlar, böylece topu tehlike bölgesinden uzaklamıştır olurlar. Punt ya da degaj denilen bu atış ile hücum sırası rakibe verilir ama top da tehlike bölgesinden uzaklaştırılmış olur.
Yeni Hücum Oyununun Başlaması
10 yardlık mesafeye ulaşan takım aynı şekilde hücuma devam eder. Oyun başlarken orta oyuncu bacaklarının arasından topu oyun kurucuya atar ve oyun kurucu pas ya da koşu oyunu için hareketlenir ve takım arkadaşlarını yönlendirir. Oyunun başlamasına snap denir ve bu esnada hücum takımı da savunma takımı da hata yapmamalıdır. Hücum takımının oyun bittikten sonra yeni oyunu başlatması için 40 saniyesi vardır. Eğer bu sürede oyunu başlatmazsa ceza alır. Cezaları başka bir konuda inceleyeceğiz.
NFL’de Sayı Nasıl Yapılır?
Touchdown (6 sayı + 1 veya 2 sayı)
Amerikan futbolunun en değerli skoru touchdown‘dır. 6 sayı değerindeki touchdown için rakip takımın end zone bölgesine top ile beraber girilmesi gerekir. Pas ya da koşu oyunu ile touchdown (TD) yapılabilir. TD yapan takımın, devamında sayı yapmak için 2 seçeneği vardır. Skora göre takımlar TD’dan sonra 1 sayı değerindeki extra point ya da 2 sayı değerindeki two-point conversion deneyebilir. 1 sayılık extra point çok daha yüksek bir yüzdeyle sayıya çevirilir, 2 sayılık two-point conversion ise daha riskli bir karar olur. Touchdown’dan sonra top 2 yard çizgisine konur ve hücum takımı hangi oyunu seçecekse ona göre kararını verir.
Two-Point Conversion (2 sayı): Hücum takımı eğer 2 sayı değerindeki two-point conversion’ı denemek isterse 2 yarddan 1 denemede tekrar end zone bölgesine girmeye çalışır. Tek denemede bu alana top ile beraber girebilirse 2 sayı kazanır. Bu biraz risklidir. Çünkü başarılı olunamazsa, yani sayı alınamazsa hücum 6 sayı ile sonlanmış olur ve ekstra sayı fırsatı kaçırılmış olur.
Extra Point (1 sayı): Daha garantili olanı ise 1 sayılık extra point’tir. Yine 2 yardda bulunan top biraz daha geriye pas verilerek ayak ile vurulur ve kaleye atılır eğer isabetli olursa 1 sayı kazanılır. Çok yüksek oranda bu deneme sayıya dönüşür.
Şimdi maçın son saniyelerine 7 sayı geride girdiğinizi ve touchdown ile 6 sayı alıp farkı 1’e indirdiğini düşünün, siz olsanız hangisini tercih edersiniz? 1 sayı ile maçı uzatmaya götürmeyi mi düşünürsünüz yoksa 2 sayılık two-point conversion riskini alır mısınız? Bu kararı vermek için başka değişkenler de etkili olabilir.
Field Goal (3 sayı)
Eğer 3 hakkınızda first down yapamamışsanız, yani 10 yard ilerleyememişseniz ve ulaşmanız gereken mesafe size riskli geliyorsa field goal ile 3 sayı almayı deneyebilirsiniz. Bunun kararını vermek zaman zaman gerçekten çok kritik oluyor. Oyundaki skor, kalan süre, goal line çizgisine olan uzaklık ve first down çizgisine olan uzaklık bu kararı direkt etkileyen değişkenler. Topa ayakla vurarak kaleden geçiren takım 3 sayı kazanır. Süre azsa ve 4th & 1 ya da 4th & 2 gibi durumlarda takımlar risk alıp touchdown’a gitmek isteyebilir. Goal line’a 15-20 yard uzaklıkta ama 4th & 13 gibi bir durumda tek denemede 13 yard ilerleme riskini almayan bir takım field goal ile 3 sayı deneyebilir. Takımlar istedikleri haklarında, istedikleri zaman, istedikleri yerden field goal deneyebilir ama genellikle 45 yarddan daha az mesafede denerler. Uzatmaya giden maçlarda da zaman zaman field goal galibi belirleyebiliyor.
Safety (2 sayı)
Safety, savunma takımın aldığı 2 sayı değerindeki bir oyundur. Savunmadaki takım hücum eden takımın oyuncusunu top ile beraber hücum takımının end zone bölgesinde düşürürse savunma takımı 2 sayı kazanır ve hücum hakkı sayıyı kazanan takıma geçer.
Genel olarak kuralları anlattım. Sorularınız varsa lütfen yazın, ben de cevaplamaya çalışayım.
Turgay Doğan – SonPeriyot.com