Dünyada ilk sporcu transferi, Osmanlı İmparatorluğu’nun sekizinci padişahı Sultan İkinci Bayezid döneminde gerçekleştirildi.
Sultan II.Bayezid’in, Amasya’daki ünlü sporcuları İstanbul’a getirmesi, tarihte ilk sporcu transferi olarak kabul ediliyor.
Osmanlı’da sporcuların genellikle Türk ve Müslüman olmuş Arnavut, Çerkez, Boşnak, Bulgar, Hırvat, Gürcü kökenli oldukları bilinmektedir.
Osmanlı Devletinde yaşayan azınlıkların ve yurt dışından gelmiş yabancı uyruklu ailelerin gayretleri ile futbol, tenis, kürek, yelken ve basketbol branşlarıyla ilgili spor etkinlikleri yapılmaya başlandığı bilinmektedir.
II. Abdülhamid’in yasaklı istibdat döneminde spor yapmak amacıyla açılan tüm cemiyetler doğal olarak yabancılar tarafından kurulmuş, bu cemiyetlerde de yalnızca yabancı uyruklu sporcuların spor yapmasına izin verilmiştir.
Türkiye’de basketbol ilk olarak Robert Koleji’nin spor salonunda Amerikalı bir öğretmenin yönetiminde öğrenciler arasında 1904 yılında oynandı.
1911 yılında Galatasaray Lisesi beden eğitimi öğretmeni olan ve o dönemde Galatasaray futbol takımının kaleciliğini yapan Ahmet Robenson tarafından, basketbol kuralları türkçeye çevrilmiş ve 10’ar kişilik iki takım arasında Galatasaray Lisesi’nin spor salonunda oynanmıştır. Maçta bütün oyuncuların sakatlanması sebebiyle bir süre basketbol oynanmamıştır.
1913 yılında ilk basketbol şubesi Fenerbahçe Spor Kulübü tarafından açılmıştır. 1920 tarihine kadar Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda olmasından dolayı bir gelişme göstermedi. İlk resmi müsabaka 1921 yılında Selim Sırrı Tarcan’ın desteği ile Yüksek Öğretmen Okulu öğrencileri ile İstanbul’da yaşayan Amerikalılar arasında oynanmış, Amerikalılar maçı 24-18 kazanmıştır.
1923 yılında ilk resmi spor teşkilatı olan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı kurulması ile basketbolun bütün Türkiye’ye yayılmaya başlamıştır. Türkiye’de ilk basketbol ligi ise 1927 yılında kurulmuştur. İstanbul’daki Musevilerden kurulu Maccabi şampiyonluğunu 1933 yılına kadar sürdürmüştür. 1933 yılında Türk Spor Kurumu’nun basketbolu ele alması ile Maccabi’nin üstünlüğü sona ermişti. İstanbul Erkekler Basketbol Ligi’nde 1933’te İstanbulspor, ardından üç sezon üst üste Galatasaray şampiyon oldu.
Türkiye uluslar arası alandaki ilk maçını 24 Haziran 1936’da Yunanistan ile yapmıştır. Yunanistan milli takımını kendi paralarıyla Türkiye’ye getiren Türk basketbolcular, Beyoğlu Halk Evi Salonu’nda yaptıkları ilk uluslar arası karşılaşmayı 49-12 kazanmışlardır.
İlklerin Yaşandığı Şehir: İzmir
İzmir şehri değişime ve gelişime açık yapısı ile Osmanlı Devleti’nde ilklerin yaşandığı bir şehir olmuştu ve bu özelliğini spor alanında da sürdürdüğü görülür.
Basketbol ve farklı spor dalları ilk defa Levantenler, Rumlar ya da şehre gelen yabancılar vasıtasıyla ülkeye girdiği görülür.
Mütareke Dönemi’nde İzmir’de çeşitli spor aktiviteleri eski yoğunluğu ve coşkusu ile olmasa da sürdürülmeye çalışılmıştır.
Kolejler ve okullar haricinde İzmir’de sporu teşvik eden iki örgüt bulunmaktaydı. Y.M.C.A ve Y.W.C.A. kısaltmalarıyla tanınan Genç Hristiyan Erkekler Derneği ve Genç Hristiyan Kadınlar Derneği, Amerikan Koleji ve Amerikan Konsolosluğu’nun destekleriyle şehirde spor kültürünün gelişmesine önemli katkılar sunmuştu. Mütareke döneminde bu dernekler İzmir’de tenis, beysbol, futbol, tenis, gülle atma, disk atmanın yanı sıra basketbolda da faaliyet göstermiştir.
1922 yılına gelindiğinde yeni bir Amerikan – Türk basketbol takımının Beyler Sokağında doğmakta olduğu görülür. Türk-Amerikan adındaki kulüp için en büyük sorun antrenman yapacak sahanın olmamasıydı. Çünkü İzmir’de mevcut spor sahaları Rum takımların kontrolünde olmakla birlikte, idman yapılacak bir diğer alan olarak ayrılan “Mümarese-i Bedeniyye Meydanı”nın şehir merkezinden bir saat uzaklıkta olması sporcuları zor duruma sokmaktaydı.
Türklerin Amerikalılar vasıtasıyla yeni tanıştıkları bu spor dalı mütareke döneminde gelişme gösteren alanlar arasındaydı. Amerikan Koleji etrafında gelişen basketbolu öğrenmeye hevesli Türk gençleri okuldaki öğretmenlerle yaptıkları maçlarla bu alanda kendilerini geliştirmeye uğraşıyorlardı.
Basketbol oynarken hangi kurallar ve şartlar altındaoynadıkları tam olarak tespit edilememiştir.
Bir müsabakada Apollon Rum Basketbol Takımı ile Amerikan Türk Takımı karşılaşmış ve müsabakadan 3’e karşı 11 sayı ile Türkler galip gelmiştir.
Bu dönemde İzmir’de basketbola ilginin arttığı, en önemli spor kulüplerinin sahalarına basketbol sahalarını da eklemelerinden anlaşılmaktadır.
